آداب و رسوم و تاریخچه نوروز

نوروز طولانی‌ترین تعطیلات رسمی در ایران است که برای گرامی داشت سنن کهن کشورمان هرسال جشن گرفته می‌شود. همه‌ی ما ایرانیان از ماه‌ها قبل برای فرا رسیدن این عید لحظه شماری می‌کنیم و در صدد برنامه‌ریزی برای آن بر می‌آییم؛ اما افراد بسیاری از چرایی این جشن باخبر نیستند و یا دوست دارند که بیشتر در رابطه با تاریخچه و چرایی این جشن باستانی بدانند. ما امروز در توریابی قرار است بیشتر از پیشینه‌ی جشن نوروز و آداب و سنن اصلی آن برایتان بگوییم، با ما همراه باشید.

تاریخچه جشن نوروز

شاید زیاد شنیده باشید که به نوروز لقب باستانی را می‌دهند ولی حقیقت از این قرار است که پیشینه‌ی دقیق این جشن مشخص نیست و کسی نمی‌داند که درست از چه زمانی به وجود آمده است. عقاید متعددی در رابطه با زمان به وجود آمدن نوروز وجود دارد که براساس کهن‌ترین آن قدمت جشن نوروز به زمان مادها و پیش از امپراتوری هخامنشیان باز می‌گردد. حتی بعضی از تاریخ‌دانان معتقد هستند که تخت جمشید را به خاطر برگزاری جشن نوروز ساختند اما از سوی دیگر سایرین معتقد هستند که این عمارت هیچ ارتباطی به نوروز نداشته است.
در کتیبه‌های بازمانده از زمان هخامنشیان هیچ توضیح خاصی وجود ندارد که نوروز و چگونگی بزرگداشت آن توسط امپراتوران هخامنشی را بازگو کرده باشد اما از برخی از آنها اینطور به نظر می‌رسد که هخامنشیان از وجود چنین جشنی باخبر بوده‌اند. پژوهشگران که همچنان در صدد کشف تاریخ دقیق نوروز هستند، آن را با جشنی که هر سال در مصر برپا می‌شود مقایسه کردند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که داریوش بزرگ نوروز را در مصر رواج داده و به مرور شکل و شمایل جشن در این دیار تغییر یافت.
در اسطوره‌های ایرانی نیز زیاد در رابطه با نوروز صحبت شده است برای مثال آن را به سیاوش نسبت داده‌اند به این صورت که پیش از آغاز بهار به دلیل مرگ سیاوش همه در ناراحتی به سر می‌بردند و با آغاز بهار گویا دوباره او زنده شده و جهان پر از شادی می‌شود.
بیشترین اطلاعات امروزی ما از جشن نوروز به دوران امپراتوری ساسانیان بر می گردد. ساسانیان سال کبیسه را رعایت نمی‌کردند به همین خاطر هر سال، روز جشن نوروزشان کمی تغییر می‌کرد. با وجود این که در آن زمان نوروز در فصل‌های گوناگونی جشن گرفته می‌شد اما همواره آغاز فصل برای ایرانیان اهمیت زیادی داشت و همواره جشن‌هایی چند روزه در هنگام شروع این ماه برگزار می‌شد.
بد نیست بدانید که مهرداد بهار، پنجمین فرزند ملک الشعرای بهار بر این عقیده است که ایرانیان از سه هزار سال پیش رستاخیز طبیعت را جشن می‌گرفتند که در ابتدای بهار بود و هدف از آن توجه به زنده شدن طبیعت پس از زمستان طولانی بود. چند سال پیش دست نوشته‌ها و آثاری در کوه‌های تاجیکستان پیدا شد که نشان می‌دادند اشکانیان نیز نوروز را جشن می‌گرفتند بنابراین به احتمال زیاد پیشینه‌ی این مراسم به قبل از حکومت ساسانیان باز می‌گردد. 

نام گذاری نوروز

امروزه عموم مردم تصور می‌کنند که نوروز به معنای روزی نو است و به جدید شدن سال و آمدن فصل جدید مرتبط است، این موضوع تنها یکی از نظریات مربوط به نام‌گذاری نوروز می‌باشد. شاید جالب باشد که بدانید در مبحث نام‌گذاری و واژه‌ی نوروز دو نوروز داریم، خاص و عام. نوروز عام همان روز اول بهار است که اعتدال بهاری نیز گفته می‌شود اما نوروز خاص هم داریم که به روز ششم فروردین ماه می‌گویند و در گذشته با نام روز خرداد شناخته می‌شد.
در شاهنامه اینطور آمده که روزی از روزها جمشید (جم) در حال گذشتن از آذربایجان، بر روی تخت مخصوص خود به نام تخت یا ارگ جمشید نشست و این در حالی بود که تاجی زرین و درخشان بر سر داشت. درخشش تاج وی به قدری بود که جهان نورانی شد و مردم از آن پس آن روز را روز نو جم نام‌گذاری کردند و رفته رفته به نوروز تغییر نام پیدا کرد.

آداب و رسوم جشن نوروز

نوروز نخستین روز از سال شمسی یا همان خورشیدی است که ایرانیان هر سال به میمنت آن گردهم جمع می‌شوند و شروع بهار را جشن می‌گیرند. امسال نیز 1 فروردین مصادف با 21 ماه مارس سال 2019 میلادی نوروز آغاز می‌شود. اغلب جشن‌هایی که امروزه در ایران برگذار می‌شوند مذهبی هستند و نوروز از معدود جشن‌هایی به شمار می‌رود که مذهبی نیست. البته در گذشته نوروز مخصوص پیروان زرتشت بود ولی شواهد تاریخی نشان می‌دهند که در همان دوران با صرفه‌نظر از دین، مردم ایران گردهم جمع می‌شدند و شروع فصل زیبای بهار را جشن می‌گرفتند.
در نوروز رسوم متعددی زنده می‌شوند ولی مهمترین نکته در آن جمع شدن اعضای خانواده در کنار یکدیگر، دور ریختن کینه‌ها و دشمنی‌های گذشته است. همه بر این عقیده هستند که سال نو را باید با دلی پاک و امید به آینده‌ی بهتر شروع کرد بنابراین نخستین اصل در جشن نوروز این موضوع است اما در کنار آن آداب خاصی هم وجود دارد که حتما با آنها آشنایی دارید؛ با این حال آنها را به صورت خلاصه بیان می‌کنیم:
• تمیز کردن خانه و کاشانه
• چیدن سفره هفت سین
• آماده کردن غذا و خوراکی‌های خاص
• پوشیدن لباس‌های نو
• دید و بازدید اقوام
• عیدی دادن و عیدی گرفتن
• حضور عمو نوروز و حاجی فیروز در خیابان ها
• به در کردن شومی‌های سیزدهم فروردین آداب و رسوم جشن نوروزآداب و رسوم نوروز